Ametsik nahi?
Gaumin eraldatu egingo da berriro ere (harri ibilian goroldiorik ez!), jatorrian izan nahi zuena izan ahal izateko: sormen leku petoa. Hortaz, “sormen-etxea” izango da orain inoiz baino gehiago, zentzurik zabal-sakonenean.
Sormena helburu, sinpletasuna hartuko du Gauminek obsesio, irudimen-txinpartak ereiteko modurik indartsuena delako. Barru bete imajinazio, guztiz aske, jatorriko eta betiko irrika eta desira lagun. Sortu baino ez. Sinpleki.
Ongi etorri Gaumin sormen-etxera!
Irakurtzean ulertzeko arazoak dituztenei laguntzeko espreski sortutako sistema da. Askotariko koskak izan daitezke: denetariko zailtasunak (dislexia, bista edo kontzentrazio arazoak, down sindromea…), hizkuntza ulertzeko (euskara, etorkinak…). Urteetan ibili naiz euskal literaturaren bideetan, idazten eta, neurri handi batean, herriz herri sorkuntzaz solasean. Horrexek erakutsi dit zenbaterainokoa den gure premia larria testu irakurterrazak izateko. Euskaraz bereziki. Urteak daramatzat testu erakargarriak osatzeko ahaleginean, euskal irakurle gazteak “harrapatzeko”. Irakurketa Erraza formatua pauso (handi) bat gehiago da helburu horretan. Helburua da istorio duin bat osatzea, traba izan daitezkeen guztiak albo batera utzita: letra tamaina handixeagoa, lerroak egoki etenak ulermenari laguntzeko, oinarrizko hiztegia… Informazio gehiago hementxe, edota nire webgunean bertan.
(Fernando Morillo Grande, Sorginetxe).
Yoseba Peña idazleak bere azken liburua ekarri digu, labetik atera berri-berria!
Liburu desberdina. Hona hemen sinopsia:
Nor arraio da Adam? Ebak ez du ezagutzen, baina aurkezten diotenean sentituko du aspalditik maite duela. Nola liteke, ordea? Ikusten duena erreala da? Nola jakin burmuina gezurretan ari ote zaigun?
Ebari déjà vu txikietan itzuliko zaio memoria, Adamekin izan zuen maitasun-istorioa. Kontuz, baina: norbaitek ez die elkarrekin egoten utzi nahi. Zergatik?
Adamek demostratuko dio talde ezkutu guztiok programatzen gaituela gauero, hurrengo eguneko gidoia zehaztuz eta bizitakoa ahaztaraziz, urte berbera etengabe errepika dezagun. Betiko. Eta gidoi horrek behin eta berriro banatzen ditu Eba eta Adam.
Arma bakarra daukate mundua kontrolatzen dutenen kontra: sentimendua. Maitasuna, baina, oroitzapenei loturik dago eta, haiek ezabatuta, nola maitatu? “Yoseba Peñaren “Kaosaren ederra”” irakurtzen jarraitu
Aitor Arana idazleak liburu berria bat dakarkigu! Atejolea eta Izaki misteriotsua. Beldurra eta misterioa nagusi, eta Irakurketa Erraza formatuan dago gainera.
Hauxe da sinopsia:
Zer da beldurra?
Izaki misteriotsuen istorio beldurgarriak
benetakoak ote dira?
Beharbada ez, eta gure beldurrek sortzen dituzte.
Edo beharbada gure desiren irrikek.
Baina kontuz, beharbada bene-benetakoak dira.
Eta egunen batean mamu bat
zure logelan sartu nahian ibiliko da.
Edo beharbada zure desirak betetzeko aukera duzu,
baina hori ez da zuk uste bezain ona…
Bi istorio beldurgarri hauetan bezala. “Aitor Aranaren “Atejolea eta Izaki misteriotsua”” irakurtzen jarraitu
Urtero legez, aurten ere Booktrailer lehiaketa antolatu dugu gaiminkideok. Bideo andana jaso dugu azaroan zehar, eta dagoeneko finalisten eta irabazleen bideoak webgunean ikusgai dituzue.
Jesuitak Indautxu-ko Iratxe Bengoak irabazi du DBH4 eta Batxilergoa saileko saria, eta Lauro ikastetxeko Mikel, Luka eta bi Iñigok irabazi dute DBH1-2-3 saileko saria. Zorionak guztiei! Bideo benetan landu eta ederrak jaso ditugu. Mila esker partehartzaile guzti-guztiei!
Urteroko zita dugu laster Durangoko Azokan. Abenduaren 2tik 6ra han izango gara gure kumetxoak erakusteko irrikaz. Antolakuntzatik aldaketak direla-eta, Barrenkale 50en aurkituko gaituzue. Etorri bisitan!
Nobedadeen artean “Ixtebe Pellot, azken kortsarioa” izango dugu. Fernando Morilloren eleberria da, Irakurketa Erraza formatuan idatzia. Informazio gehiago hemen.
Duela bi urte, Maddi eta euskal piratak idatzi nuen. Han, zenbait euskal pirata historikoren gorabeherak kontatu nituen, Maddiren ikuspegitik (eta Mikel Mendibil marrazkilariaren irudiekin). Euskal pirata (edo kortsario) haien pasadizoak eta bizitzak ikertzean, oso erakargarriak egin zitzaizkidan. Haietako bakoitzak liburu mardul oso bat mereziko luke!
Orain aukera izan dut Hendaiako Ixtebe Pellot kortsario handiaren bizitza nobelatzeko. Irakurketa Erraza formatuan idatzita dago (Irakurketa Erraza zer den jakin nahi baduzue, hemen dago informazio zabalagoa).
Pellotek sekulako abenturak bizi izan zituen. 13 urterekin joan zen etxetik, soldadu batzuekin. Hendaiarra izanik, berehala entzun zuen, ozen entzun ere, itsasoaren tentazioa. Eta kortsario hasi zen oso gaztetatik. Hamaika itsas-borroka izan zituen. Egundoko ausardia zuen, egundoko saltoak egiten zituen (Napoleon bera harritu zuen saltoka), eta ia-ia beti zegoen umore onez. Borroka ugari irabazi arren, galdu ere galdu zituen batzuk. Eta atxilotu egiten zuten. Eta horiexetan erakusten zuen Pellotek bere izaeraren distira handia. Behin eta berriro egiten zuen ihes, modu sinesgaitzetan gainera. “Euskal azeria” esan zioten, azeria bezain bizia eta harrapa-zaila zelako.
Liburu honetan aurkituko dituzue Pelloten abenturatako asko. Bere umorearen adibide ugari. Eta bere nobleziarena. Lagunen lagun aparta, etsaiak ere lagun bihurtzeko moduko gizona izan zen.
On egin!
Sormenaren alde ederretako bat da sekula ez dela ezer finkatzen amaieraraino. Alegia, egunero da egun berria, eta ez dakizu nola jarraituko duen. Ezin duzu. Eta horrexek ematen dio baliorik erakargarriena, sormenari bizitzari bezalatsu.
Adibide txiki bat. Liburu bat idaztean, batzuetan, oso garbi izaten da zein izango den izenburua. Azken batean, liburu baten zati inportantea da titulua. Baina, baina, baina istorioa idaztean, hariak eta pertsonaiak eta pasadizoak garatu egiten dira. Aldatu eta eraldatu, ibaiak aurrera egiten duen neurrian. Eta orduan finkoa zena ez da jada ziurra, edo zurruna, edo herdoila. Duela hilabete inguru, Yoseba Peñaren liburuaren izenburua eman genuen: “Oximoron konspirazioa”. Istorioa garatuz joan da, tarra-tarra, berrituz, bizituz. Eta orain, liburu bera izan arren, aldi berean ez da. Orain, izenburua ere aldatu zaio: “Kaosaren edertasuna”. Behin betikoa ote? Kaosak berak aldarrikatuko lukeen moduan, nahikoa aldaketa ñimiño bat sekulako ondorioa izateko. Auskalo orduan!
Horrelaxe gabiltza, kaotikoki aurrera, liburuak eta marrazkiak eta bururatzen zaizkigun guztiak prestatzen, prestatzen, zuek gozo-gozo izan ditzazuen. Baina kasu, kaosa ez da kaotikoa. Edo zentzugabea. Ez horratik! Kaosaren edertasunean ulertuko duzue ederki. Eta kaotikoki. Laster!
Udan sarturik gaude jadanik, eta gehientsuenak oporretan izango zarete. Zein ongi! Guk ere izango ditugu, noski. Baina oraintxe udazkeneko nobedadeak prestatzen topera gabiltza. Labean zer dugun ikusi nahi?? Sartu, sartu sukalderaino.
Irakurketa Errazean argitaratzen dugun Erraz irakurtzeko bildumak bi titulu gehiago izango ditu laster. Alde batetik, Fernando Morilloren “Ixtebe Pellot, azken kortsarioa” izango dugu. Pellot kortsario hendaiar apartaren gorabeherak ezagutuko ditugu, sinesgaitzak bezain benetakoak guztiak ere: abentura, ausardia, umorea, ihesaldi etengabeak… denetarik izan zuen Pelloten bizitzak. Zinez ezagutzeko moduko alea izan zen Ixtebe Pellot, “euskal azeria”.
Bestetik, Irakurketa Errazaren baitan, baita, Aitor Aranaren eleberri bat izango dugu. Beldurra izango omen du ardatz… Baina horren berri izateko zain egon beharko duzue. Sorpresa!
Bizigai bilduma ere handitzen doa. Bizitzari heltzeko gaiak lantzen ditugu txoko honetan; minbizia, eskola jazarpena… Oraingoan emozioen lanketarekin gatoz. “Trumoi txakurraren negarra” du izenburu. Oinatz eta Goizane dira “giza” protagonistak. “Giza” azpimarratzen dugu, ze izan ere badira beste mota bateko protagonista garrantzitsu batzuk ere: Trumoi txakurra eta Mimi eta Tigre katuak, esate baterako. Gizakion eta animalien arteko harremanak aztergai. Adiskideak eta leialtasuna, askotariko komunikazio moduak edo ankerkeriak ereindako samina.
Gehiago! Yoseba Peñaren eleberri bat ere ari gara lantzen: “Oximoron konspirazioa”. Eba eta Adam gizarte osoa kontrolatzen duen makina zorrotz eta bihozgabearen aurka borrokan. Hurrengo hilabeteotan zabalago!
Gure Kaitxuk ezin zuen bere liburuan geldirik egon eta mugitzeko bidea ematea erabaki dugu. Urte bukaeran aplikazio interaktibo eta multimedian jolas txikiz betetako Kairen istorioa argitaratzea nahiko genuke. Zertaz ari garen jakiteko hemen duzue orain arte garatutako zirriborro digitala. Ongi pasa!
Irakurketa Errazeko liburuen zerrenda handitzen doa pixkanaka. Oraingoan, gaztetxoentzako “Amaia udalekuetan” idatzi digu Onintze Goitiz-ek, eta Bilbo hiribildu bihurtu zeneko eleberri historikoa Laida Martinez-ek. Zorionak bioi, neskak!
Laida Martinez Navarrok idatzitako liburuak argia ikusi du jadanik. “Erraz irakurtzeko” sailan argitaratu dugu, Mikel Mendibilen ilustrazioez lagunduta. Hona hemen sinopsia:
Itsasadarra duen herri txikia da Bilbo.
Joanes soldadu joan da Gaztelako gudara, On Diego Lopez Harokoarekin.
Atzean utzi du gustatzen ez zaion bizimodua
eta Argia, Katixa eta Uria jauna bere lagunak:
Argia berarekin erdi-maiteminduta dago;
Katixak ondo ezagutzen ditu mutilaren akatsak;
eta Uria jaunak Bilbo handitu nahi du merkataritza erabiliz.
On Diegok Jaurreria lapurtu zion bere iloba Mariari,
eta orain andreak hura berreskuratu nahi du.
Zenbat maitasun, guda, historia…
Denetarik izan zen Bilbon Erdi Aroko egunetan!
Koldo Mitxelena Liburutegian astero elkartu dira Irakurketa Errazeko klubak otsail-martxoan. Legazpi6 euskaltegiko ikasleek eta Bagera elkarteko partaideek osatutako klubek “Santiago Bidearen misterioa” eta “Txernobil txiki bat etxe bakoitzean” irakurri dituzte hurrenez hurren. Orain, jai-egunak datoz. Eta ondoren, klub berriak abiatuko dira. Laster emango dizuegu horien berri.
2014ko udazkenean abiatu zen lehen Irakurketa Errazeko euskarazko kluba. Bilbon izan zen, AlhondigaBilbaoko MediatekaBBKn. Bertendona ikastetxeko ikasleak astero bildu ziren “Rif mendietako ura” irakurtzeko. Oso ondo pasatu omen zuten, giro erabat ludikoan irakurri baitzuten liburua.
Otsailean bigarren kluba jarri zen martxan MediatekaBBKn. Oraingoan, euskara ikasten dabilen talde bat biltzen da. Italiar, ukrainar, andaluziar… Denetarik dago talde horretan, eta oso giro onean ari dira “Santiago Bidearen misterioa irakurtzen”.
Donostiako Koldo Mitxelena Liburutegia ere Irakurketa Erraza mugimenduarekin oso interesatua agertu da hasieratik, eta liburu berrien argitalpena sustatzeaz gain, Gipuzkoako lehen klubak ere antolatu ditu liburutegian. Hona hemen horretarako dituzten arrazoiak, Frantxis Lopez-en hitzetan:
“Irakurketa Errazaren aldeko apustua egin dugu jendeen artean izaten den ikusten ditugun irakurtzeko zailtasunak gainditzen lagundu nahi dugulako. Liburutegi guztien helburu nagusienetakoa alfabetatze-gabeziak gainditzen laguntzea baita. Gizartearen %30ak irakurtzeko zailtasunak izan ditzakeela kontutan hartuta, Lectura Fácil Euskadi – Irakurketa Erraza taldearen laguntzarekin lanari ekin diogu. Euskal Herrian, aipaturiko gabezia areagotu egiten da euskaldun jende askok ikasketak erdaraz gauzatu baitzituen eta euskaraz alfabetatzerik lortu ez duelako oso positiboa ikusten dugu hemen bildu den irakurle kopurua, eta baita euskal idazleek irakurketa errazaren oinarrietan sortzeko ahalegina.”
Max Bilbon bizi da liburua euskaraz haurrentzat argitaratu den Irakurketa Errazeko lehen obra da. 2014ko udaberrian argitaratu ziren IE formatuko euskarazko lehen lau eleberriak, baina helduei zuzendutakoak. Gazteleraz ere oso gutxi dira haurrei zuzendutako IEko materialak. BIlboko Udalak egitasmo horren bidez, Irakurketa Erraza hedatu eta formatu horretan sortutako literatura egitea bultzatu nahi du.Max Bilbon bizi da umeei dago zuzenduta batez ere. Izan ere, ume askorentzat irakurtzea ez da erraza, batzuen kasuan, ikasketa zailtasun bereziak dituztelako eta material egokirik ez dutelako. Beste alde batetik, Estatu kanpotik heldu diren umeak edo familia etorkinetan jaiotakoak gero eta gehiago dira, eta ume horiek zailtasunak dituzte bi hizkuntza ofizial dituen ingurunean. Liburu honek oztopo horiek gainditzen ere lagundu gura du, irakurzaletasuna eta irakurtzeko ohitura eta hizkuntzaren ezagutza bultzatuz eta, aldi berean, Bilbo eta bertako elementu enblematikoenak erakutsiz.
Lectura Fácil Euskadi – Irakurketa Erraza entitatea osatu duen “Irakurketa plazera eta eskubidea delako” erakusketa inauguratu da jadanik.
AlhóndigaBilbaoko Mediateka BBKn abidatu zen erakusketaren ibilbidea, eta datozen hilabeteotan Euskal Herriko hainbat herritan ikusi ahal izango da.
Irailaren 15etik 26ra: Eibarko Juan San Martin Liburutegia
Urriaren 2tik 17ra: Koldo Mitxelena Kulturgunea (Donostia)
Urriaren 20tik 26ra: Iurretako Herriko Biblioteka (Iurreta)
Azaroaren 3tik 30era: Ignacio Aldecoa Kultur Etxea (Vitoria-Gasteiz)
Abenduaren 1etik 6ra: Lazarraga Liburutegia. Aguraingo Udal Liburutegia (Agurain-Salvatierra)
Abenduaren 9tik urtarrilaren 7ra: Donostiako Udal Liburutegiak
Irakurketa Erraza zer den azaltzen duten hainbat material bildu dira erakusketan, eta asmoa informazio hau ahalik eta herritar gehienengana helarazea da. Informazioa duten panelak euskaraz eta gazteleraz daude, eta horretaz gain, irakurketa kluben inguruko bideoak ere ikus daitezke.
Ander Izagirre. Kazetaria eta idazle da. “Idazterakoan erabiltzen ditugun hainbat baliabide baztertu edo aldatu egin behar horrek idazketa prozesuaz konszienteago izatera bultzatu nau”.
(Donostia, 1976) (Twiterren @anderiza) Hainbat gai jorratu ditu bere kronika eta liburuetan (Kolonbia, Pakistan, Bolivia, Argentina…) Bere lanakwww.anderiza.com:
– Irakurketa Erraza formatuan euskaraz argitaratuko diren lehen liburuetako bat da zeurea. Proposamena jasotzean, ezagutzen zenuen mugimendua? Horrelako lanen beharra ikusten duzu?
Ez nuen Irakurketa Errazaren mugimendua ezagutzen baina oso ideia polita iruditu zitzaidan, irakurtzeko zailtasunak dituztenei ere irakurketaren gozamena zabaltzea eta istorio berriak ezagutaraztea. Euskara ikasten dabiltzanentzat eta euskaraz alfabetatu ez ziren belaunaldientzat ere material egokia da, gainera. Egia esateko, liburua proposatu zidaten garaian oso lanpetuta nenbilen eta ez nuen beste lanik hartu nahi inolaz ere, baina asmo honek merezi zuela iruditu zitzaidan. Poza ematen dit horrelako ekimen batean parte hartu ahal izateak.
– Nola sentitu zara zuzenean formatu honetan idaztean? Erraza da erraz idaztea?
Ez zait erraza gertatu erraz idaztea. Ariketa zaila eta polita izan da: normalean, idazterakoan erabiltzen ditugun hainbat baliabide baztertu edo aldatu egin behar horrek idazketa prozesuaz konszienteago izatera bultzatu nau. Kosta egin zait baina gimnasia polita izan dela uste dut. Eta liburu honek zerbaitetaz jabetzeko balio izan dit: Txernobilen ezagutu genuen historia, berez, oso indartsua, kezkagarria eta erakargarria da. Eta idazkera xumeenarekin ere, historiak oso indartsu izaten jarraitzen du.
– Txernobil txiki bat etxe bakoitzean: erralitatea pertsonaia fiktizioen hitzetan kontatua. Zer aurkituko dugu obra honetan?
Liburu honetan Txernobilen inguruan ezagutu nituen pertsona batzuen istorioak topatuko ditugu. Katastrofe nuklearra konpontzeko erreaktoretik gertu lan egin zuen soldadu bat, ihes egin behar izan zuen neska bat, gaur egun Eremu Debekatuan lan egiten duten langileak… Euren istorioak fikziozko pertsonaietan haragitu ditut, kontakizuna errazagoa eta garbiagoa izan dadin, baina Txernobilek suntsitu zuen gizarte baten benetako isla dira istorio horiek.
Lectura Fácil Euskadi-Irakurketa Erraza entitatea lanean hasi eta bi urte eskasera, IE formatuan argitaraturiko lehen lau eleberriak aurkeztu zituen Gaumin Argitaletxeak. Fernando Morillo idazle eta Gaumin argitaletxeko sortzailearen hitzetan: “Ezinbestekoa zaigu IE formatuko literatura euskal esparruan, besteak beste gazteleraz edo frantsesez alfabetizatu ziren belaunaldientzat, edota oraintxe euskara ikasten dabiltzan milaka lagunentzat. Behar-beharrezko tresna da euskararen normalizaziorako”.
“Gure helburu nagusia gazteek literatura maitatzea eta gozatzea da, irakurtzea behar gisa ez sentitzea. Horrela soilik irabaziko baititugu irakurleak, betiko irakurleak” azaltzen du Fernando Morillok argitaletxearen webgunean. “Euskarak berezko arazo larria du irakurleei dagokienez. Estatistiken mozorroak mozorro, euskarak duen irakurle kopuru erreala beldurgarriro txikia da” zehaztu du gaur goizeko aurkezpenean. Dioenez, herritar erabat euskaldun askori ere askozaz gaitzagoa egiten zaie euskaraz irakurtzea, erdaraz baino. Sarri, irakurle helduen iritziak eta erreguak iritsi omen zaizkie: “Euskaraz irakurri nahi dute, baina ohiko literatura zaila egiten zaie. Eskura dituzten testu ulergarri bakanak haur literaturakoak dira maiz, eta narratiba erraz baina helduago baten gose eta beharrez dira”.
Eskaera horri erantzun nahirik, eta IE mugimenduaren helburuekin erabat uztartzen zela ikusirik, Blanca Matarekin harremanetan jarri zen Gaumin. “Hainbat elkarte eta enpresarekin kolaborazio hitzarmenak sinatzeaz gain, Bizkaia aldean hogei bat Irakurketa Klub abiarazi ditugu. Denak ere gazteleraz, euskaraz ez baitzegoen horrelako materialik” dio LFE-ko kideak.
Gaurtik aurrera, bada non aukeratu euskaraz IE formatuan irakurri nahi dutenentzat. Batetik, katalanetik itzulitako Montse Flores Pallarès-en Rif mendietako ura eta Núria Martí Constans-en Traizioa lakuan eleberriak dituzte. Bestetik, zuzenean euskaraz idatzi diren Ander Izagirreren Txernobil txiki bat etxe bakoitzean eta Fernando Morilloren Santiago Bidearen misterioa. Gai aldetik zeharo ezberdinak laurak ere, irakurle bakoitzak bere gogokoa hauta dezan.
AlhondigaBilbao hasieratik interesatu zen IE mugimenduan, eta haien laguntza izan dute euskaraz idatzi diren bi liburuen argitalpenek.AlhondigaBilbaon, Mediateka BBK-n gauzatu ziren, izan ere, lehen irakurketa klubak. Proiektu honen erabateko laguntzaile bihurtu da AlhondigaBilbao, euskarazko irakurleak eta sorkuntza bultzatzeko asmotan.
Ekitaldi publikoa ere egin zuen Gaumin Argitaletxeak, eta bertan izan ziren lau liburuen egileak.
Montse Flores Pallarès irakasle eta idazleak dioenez “Irakurketa ezinbesteko tresna da pertsonon osatze-bidean. IE formatuan dauden materialek lagundu egin didate ikaslea ikasketa-prozesuaren protagonista bihurtzen, eta, batez ere, hari erakusten irakurketa baliabide osoa dela mundua interpretatzen laguntzeko, ikasteko, gogoeta egiteko eta komunikatzeko, ez soilik heziketa garaian, bizitza osoan zehar baizik.”
Núria Martí Constans ere irakasle eta idazlea da. Hark dioenez, irakasle izateak asko lagundu dio IE formatuan idazten: “Ezagutzen nuelako ni kokatu beharreko maila, eta baita hartzaileen multzo bat ere”. Eta formatu errazean idaztearen inguruan galdetuta zera dio: “Beharbada horrexegatik beragatik, berehala ohitu nintzen IFLA-ren nazioarteko gidalerroetara, Irakurketa Errazeko idazketa arautzen dituztenak, eta ez naiz sekula estu sentitu haiek erabili behar izatean. Aitzitik, erronka ederra da norbaiti IEren bitartez helarazi ahal izatea literaturan sekula galdu behar ez litzatekeen emozioa.”
Ander Izagirre idazleak, berriz, hauxe dio idazketa prozesuaz: “Ez zait erraza gertatu erraz idaztea. Ariketa zaila eta polita izan da: normalean, idazterakoan erabiltzen ditugun hainbat baliabide baztertu edo aldatu egin behar horrek idazketa prozesuaz kontzienteago izatera bultzatu nau. Kosta egin zait baina gimnasia polita izan dela uste dut.”
Fernando Morillok dioenez, “istorio bat kontatzeko hamaika modu dago, eta hitz apur batzuk aski dira istorio zoragarri bat josteko”. Marrazkilari batek arkatz soil eta txiki batekin irudirik bikainena garatu dezakeela.
-Euskaraz argitaratuko diren Irakurketa Errazeko lehen liburuetako bat da zeurea. Zergatik?
Hamabost urte pasatxo daramatzat euskal literaturaren munduan, idazten eta, neurri handi batean, herriz herri liburuez solasean. Joan-etorri etengabe horretan, makina bat irakurlerekin egoteko aukera izaten dut, oso bereziki irakurle gazteekin. Batik bat horiexek, irakurle gazteek, erakutsi didate zenbaterainokoa den gure premia larria testu irakurterrazak izateko. Euskaraz ari naiz bereziki. Euskaldun askori (zintzo izanda eta zoritxarrez, gehienei esan behar genuke) zaila egiten zaie euskaraz irakurtzea, hamaika arrazoirengatik: dela ohitura falta edo alfabetatzeko aukerarik ez izana, dela hiztegi arazoak… Arrazoiak arrazoi, edonola ere, askoz gehiago interesatzen zaizkit konponbideak. Edo, hobeto esanda, konponbide ahaleginak, ezin baitugu ziur jakin zein diren bide egokiak, ahal bezainbeste ibili eta probatu gabe. Horrexegatik aritu naiz azken urteotan hainbat testu hurbil eta irakurterraz lortzeko saiakeran, baina nahi baino gehiagotan aurkitu dut, ai, gehiegirentzat ez zirela inondik ere nahiko errazak, ezta gune euskaldunetan ere!
Horri lotua, oraintsu atera dira azken Mapa Soziolinguistikoaren ondorioak. Zer argituko haiek, eta euskararen ezagutzak gora egin arren, erabilerak bere horretan dirauela, ur geldiaren modura. Ur geldia, ordea, ur ustela bilaka daiteke konturatzerako. Testu ulergarriago horren bila ari nintzela aurkitu nuen, bada, Irakurketa Errazaren proiektua. Duela hogeita hamar urte Europako iparraldean espreski sortutako sistema, irakurtzean ulertzeko arazoak zituztenei laguntzeko. Bereziki egokia iruditu zitzaidan gurerako. Ez bakarrik jatorrizko helburuengatik (bereziki prestatua arazo fisiko edo psikologiko zituztenentzat, etorkinentzat…).
Gurean multzo dexentez zabalagoa zela iruditzen zait: aurreko belaunaldietan alfabetatu gabeak direnak, inguruko hizkuntza “handien” konpetentzia, kaleko euskararen eta euskara literarioaren arteko tarte nabarmen handiagoa inguruko hizkuntzetakoa baino… Zenbat euskaldun zaharri ez nien entzungo sarriegitan, penaz haiek eta penaz nik, Berria edo herri aldizkaria irakurtzeko gauza ez zirela! Ikusitakoak ikusita, buru-belarri sartu naiz Irakurketa Errazaren munduan. Argi eta garbi esanda, iruditzen zait guretzat arnasa bezain lagungarria (eta gozagarria!) izan daitekeela: hainbat euskaldunentzat, uste dut bere hizkuntzan irakurtzeko ataria lehenbizikoz zeharkatzea ekar dezakeela. Ilusio handia egiten dit.
-Erraza da erraz idaztea?
Erraza da mendira joatea? Gogoaren baitan da dena! Mendirik zailena ere, mendia bihotzean baduzu, gozoa egingo zaizu… aldi berean latza eta mingarria ere izan daitekeen arren. Baina bost axola malkar eta neke horiek, mendia bizi nahi (eta behar) izatearen ondoan! Idaztea horren antzeko bidaia da. Eta erraz idaztea, beste hainbeste. Bizitzan dena bezala, alde batetik errazagoa da eta beste batetik zailagoa. Adibidez, erraz idaztean baldintza jakin batzuk dituzu: oro har egitura sinpleagoak, ahal dela oinarrizko hiztegia, istorioaren funts-funtsezkoari heldu behar, inguruminguruetan aritu gabe… Itxuraz, erraztu behar horrek erraztu egin behar luke lana. Ez du zertan, ordea. Istorio “normal” baten korapilo berberak izan ditzakezu erraz idaztean.
Tresnak errazagoak izan arren, edo beharbada horrexegatik, batzuetan beste era batera erabili beharko dituzu. Eta bestela pentsatu behar horrek zure tresnak beste era batean erabiltzen irakatsiko dizu. Hau da, aberastu egiten zaitu. Izan ere, istorio bat kontatzeko hamaika modu dago, eta hitz apur batzuk aski dira istorio zoragarri bat josteko. Marrazkilari batek arkatz soil eta txiki batekin irudirik bikainena garatu lezakeen modu bertsuan. Erraz idaztea ez da inolako muga, bidea beste era batera gozatzeko aukera baizik. Irakurleak ere antzemango ditu alde horiek, istorioaren koloreak beste era batean iritsiko zaizkiolako. Horixe helburua: irakurleei bestelako bide batzuk erakustea, beste irakurle batzuengana iristeko (tartean, orain arte irakurle izan ezin diren batzuengana). Hortaz, ez da errazagoa erraz idaztea. Baina bai ederra!
-Zer aurkituko du irakurleeak “Santiago Bidearen misterioan”?
Batzuetan, istorioak ez dituzu imajinatu behar: haiek etortzen dira zuregana, ia oihu basatika. Orain urte gutxi, Santoñan pasieran nintzela, motxila erraldoidun gizon edadetu bat ezagutu nuen. Marinel zaharra zela kontatu zidan, eta Norvegiako itsasoan zebilela bere itsasontzia hondoratu egin zela. Bera izan zen birizik atera zen bakarra, oso gaizki atera ere. Sekula ibiliko ez zela esan zioten medikuek. Baina berak borroka egin, urteetan. Eta ibili. Haren ondoren eta ondorioz, munduan zehar zebilen marinela, bide sakratu guztiak ibiltzen. Nik topatu nuenean Santiago Bidean zen, auskalogarrenez. Ehun mila kilometrotik gora zeramatzan hankatan eta bihotzean. Bai historia ederra!! Hari horri bigarren bat eransteko orduan ere, errealitatea etorri zitzaidan ate joka. Mutil gazte baten azken Santiago Bideari buruzkoa. Baina hori ez det hemen kontatu nahi, irakurleari ezustea ez zapuzteko eta berak lehenbizikoz aurki dezan liburuan, hala nahi badu. Aurrekoa bezain bizipen zirraragarria dela aitor dezaket soilik. Motibatzailea eta indargarria zeharo.
Benetako bi historia, beraz, nire barruko haur istorio-goseak egokitu dituenak. Pertsonaiak eta garrantzitsuena errealitatetik hartuak diren arren (haiei hortaz dagozkien loreak), neuk asmatua da gainerako hezurdura. Gizon baten borroka latza aurkituko duzue, bizitza berreskuratzeko ahalegin ausarta, barne-beldurrik madarikatuenak gainditzen saiatzeko. Eta gazte baten bestelako borroka bat… borroka bera dena azken batean. Zure eta bion eta guztion borroka. Beti errepikatu diodana irakurleari: liburua zabaldu eta dastatu orrialde bat. Lehena, hamargarrena… Edozein. Patuari utzi lekua. Hitz apur horiek xuxurlatuko dizute bide hori behar bezala iritsiko zaizun. Hala bada, goxatu bidaia bihotzez eta bihotzean. Nik hala egin nuen.
